Oulema melanopus

این حشره از اطراف تهران (ورامین)، آذربایجان شرقی ،دزفول، اصفهان و مریوان جمع آوری شده است ولی احتمالاً در سراسر ایران وجود داشته و بویژه در مزارعی که در مجاورت دریاچه یا برکه باشند بیشتر دیده می شود. در اسرائیل این آفت از مزارع نخود و شبدر نیز جمع آوری و گزارش شده است. وجود آن در غالب کشورهای اروپایی آمریکا و بعضی از کشورهای آفریقایی نیز گزارش شده است.( اسماعیلی و همکاران ١٣٧٤ طالبی چایچی و همکاران، ۱۳۷۸ و احريق و همکاران ، ۲۰۰۱)

شکل شناسی

سوسک کوچکی است بطول 4 تا 5 میلیمتر، نسبتاً کشیده، سر سیاه براق مایل به آبی، پیش گرده نارنجی تا قرمز رنگ و بالپوش ها به رنگ آبی فلزی است که روی هر یک تعداد ۱۰ خط طولی موازی دیده می شود. طول بالپوش ها دو برابر و نیم مجموع عرض آنهاست. رنگ پاها به استثنای ساق و پنجه زرد مایل به قرمز است. لاروها به رنگ زرد تا زرد متمایل به قهوهای با نقاط تیره در سطح پشتی هستند. لاروها توسط مواد زاید و لزجی به طور کامل پوشیده می شود و رنگ اصلی بدن لارو به خاطر وجود این غلاف لزجی دیده نمی شود. پشت بدن لارو کاملاً برآمده است.

خسارت

این حشره در طی مراحل لاروی و بالغ با تغذیه از اپیدرم و پارانشیم سطح رویی برگ گندم و جو و بعضی از گرامینه ها نظیر مرغ پنجه ای، ارزن وحشی، ذرت و چاودار به موازات رگبرگ اصلی و باعث کاهش سطح فتوسنتزی شده و نقصان محصول را سبب می شود. این تغذیه تا مرحله سنبله و گلدهی ادامه می یابد. تغذیه آنها بدین صورت است که پارانشیم رویی برگها را می خورند، ولی برگ را سوراخ نمی کنند. خسارت لاروها و محل تغذیه آنها شبيه حشرات كامل بوده و در صورت شدت حمله، بوته ها قبل از خوشه بستن زرد و خشک می شوند. این حشره علاوه بر گندمیان، از کیسک باغی و اوپار سلام نیز تغذیه می نماید. (نعیم (۱۳۶۲)

زیست شناسی

این آفت زمستان را به صورت حشره کامل در زیر خاک سطحی مزرعه، بقایای گیاهی داخل مزرعه، شکاف های تنه درختان و زیر پوستک های تنه بسر می برد. (سیدی صاحباری و همکاران (۱۳۷۹) در اوایل بهار وقتی که دمای محیط به ۱۵ درجه سانتیگراد (آستانه دمایی ۱۷ درجه سانتیگراد) می رسد، حشرات زمستان گذران پناهگاههای زمستانه را ترک و در مزارع گندم مستقر می شوند و حشرات ماده پس از استقرار جفتگیری و در دسته های ۲ تا ۳ عددی تخمریزی می کنند. دوره نشو و نمای جنینی یک هفته (مجموع دمای مؤثر روزانه برای رشد جنينی تخمها ۱۰۵ درجه سانتیگراد) و دوره تغذیه لاروها سه هفته (مجموع دمای مؤثر روزانه برای کامل شدن سنین مختلف لاروی ۱۶۶ درجه سانتیگراد) طول می کشد. لاروها پس از تکمیل ۴ مرحله لاروی وارد مرحله پیش شفیرگی شده و محفظه هایی متشکل از ذرات خاک و ترشحات دهانی در عمق ۲/۵-۳ سانتیمتری خاک تشکیل دهند و در داخل آنها تبدیل به شفیره می شوند. در دوره شفیرگی نیز به دمایی برابر ۲۸۲ درجه سانتیگراد نیاز دارند. پس از ده روز حشره کامل ظاهر می شود و جمعاً یک نسل کامل از تخم تا بالغ به دمای ۵۵۳ درجه سانتیگراد نیاز دارد. نسبت جنسی حشرات زمستان گذران نر ٤٥/٥% و ماده ٥٤/٥% بوده است. حشرات زمستان گذران پس از جفتگیری به ترتیب در ۲۳ فروردین و ۲ اردیبهشت سالهای ١٣٧٦ و ۱۳۷۷ در منطقه خسروشهر آذربایجان شرقی شروع به تخمریزی کردند. ميانگين دوره تخمگذاری این آفت 3/93+26/8 و میانگین تعداد تخم به ازاء یک حشره ماده 12/13+49 بوده است و از این تعداد 7/1+44/3 عدد تفريخ شده بود تخمها عمدتاً بصورت انفرادی و یا در دستجات دو تایی در ثلث قاعده ای سطح رویی برگها قرار داده می شود. دسته های تخم بیشتر در برگهای بخش تحتانی بوته ها دیده می شوند. مدت زمان یک نسل از تخم تا حشره کامل ۵۲ روز طول می کشد. (طالبی چایچی و همکاران (۱۳۷۸) سیکل زندگی این حشره در شکل ۲۷۲ نشان داده شده است.

کنترل

کنترل آفت زمانی قابل توصیه است که سه لارو یا سه تخم در هر بوته در مرحله غلاف باشد و یا در مرحله خوشه یک لارو در هر برگ وجود داشته باشد( احریق و همکاران ،۲۰۰۱) مبارزه شیمیایی اختصاصی علیه این آفت اقتصادی نیست. در مناطقی که بر علیه پوره های سن گندم سمپاشی می شود، روی این آفت نیز موثر است. در صورت شدت حمله و در سطح کوچک می توان از سمومی مانند مالاتیون، سوین و یا دیپترکس به نسبت یک در هزار ماده خالص استفاده نمود.