Pentadon idiota Herbst
این آفت بسیار پلی فاژ است. لاروهای آن علاوه بر نیشکر به ریشه سایر محصولات زراعی از جمله آفتابگردان، سیب زمینی، انواع غلات چغندر قند ،هندوانه ،خیار پنبه، کتف، سوژا، ذرت، گوجه فرنگی ،توت ،زردآلو، بلوط و پسته و حشرات کامل به شاخ و برگ آنها خسارت وارد می نمایند. ( فرحبخش ،١٣٤٠) خسارت این آفت در خوزستان بر روی محصولاتی چون ذرت معمولی، ذرت خوشه ای، گوجه فرنگی، هندوانه و خیار مشاهده شده است.

مناطق انتشار

این آفت از اکثر مناطق خوزستان ( اهواز ،دزفول، بهبهان ،حمیدیه، شوشتر، رامهرمز، هفت تپه) ، فارس، آذربایجان شرقی و غربی ،اردبیل ،کرمان ،گلستان، گیلان و همدان جمع آوری شده است. همچنین، از کشورهای جنوب شرقی اروپا، مناطق ،بالکان ،چک، اوکراین قفقاز، ایتالیا وآسیای صغیر (ترکیه) گزارش شده است.

شکل شناسی 

بدن حشره کامل نسبتاً بزرگ، به شکل بیضی کشیده و برآمده است که طول آن ۲۰ تا ۲۵ میلیمتر و عرض آن ۱۰ تا ١٤ میلیمتر می باشد (معمولاً افراد در کوچکتر از افراد ماده هستند ). رنگ آن قهوه ای روشن تا قهوه ای تیره مایل به سیاه متغیر است، شاخک ها قرمز و دارای ده بند بوده که سه بند آخر تبدیل به حالتی شبیه سنجاق شده و قطورتر می باشند. ساق پای جلویی سه دندانه دارد که به آفت قدرت کندن زمین و حرکت در زیر زمین و رسیدن به نزدیکی ریشه را می دهد. لارو آن شبیه لارو سوسک کرم سفید ریشه بوده و دارای بدنی گوشتی و قوسی شکل، با سه جفت پای سینه ای، آرواره های قوی و سر مشخص رنگی می باشد. (چوآخین، ۱۳۲۸).

خسارت

لاروها از قسمت های زیرزمینی قلمه های نیشکر تغذیه می کنند. بدین نحو که سوراخی در یک طرف قلمه ایجاد کرده و از طریق آن وارد ساقه می شوند. آنگاه از داخل ساقه تغذیه کرده و فضولاتی به شکل خاک اره از خود به جا می گذارند، قلمه های آلوده سرانجام حالت پوسیدگی پیدا کرده و پس از مدتی می خشکند.

زیست شناسی

تخمگذاری

این حشره زمستان را به صورت حشره کامل سپری می کند. (جو و آخین، ۱۳۲۸) حشرات کامل از اواخر اسفندماه همراه با گرم شدن هوا به تدریج ظاهر شده، سپس جفت گیری و تخمریزی می نمایند که تخمگذاری بصورت انفرادی و در عمق حدود ۵ تا ۲۰ سانتیمتری خاک صورت می گیرد. متوسط تعداد تخم شمارش شده از تشریح حشرات ماده ۲۰۱۵ عدد و حداکثر ٥٥ عدد و دوره جنینی تخم در پرورش آزمایشگاهی کمتر از یک هفته ( ٣-٤ روز) بوده است. مرحله اول تخمگذاری مربوط به حشرات بالغ زمستان گذران و مرحله دوم مربوط به افرادی است که زمستان را بصورت لارو سپری کرده اند. تفریخ تخم های مرحله اول از اواسط فروردین تا اواخر خرداد و حداکثر آن در اواسط اردیبهشت صورت می پذیرد؛ ولی تفریخ تخم های مرحله دوم از اواخر تیرماه تا آخر آبان ماه و حداکثر آن در اواخر شهریور اتفاق می افتد. مدت زمان فعالیت لاروهای سن یک در پرورش آزمایشگاهی حدود ۲۰-۲۲ روز بوده است، ولی فعالیت تعدادی از لاروها که در اواخر آبان از تخم خارج می شوند طولانی می باشد به طوری که ممکن است بتوانند تا فروردین سال آینده نیز در داخل خاک باقی بمانند. حداکثر فعالیت لاروهای سن یک مرحله اول، اواسط فروردین تا اواسط تیرماه و مرحله دوم، اوایل مرداد تا اواخر آذر و حتی اوایل دی ماه می باشد. زمان تبدیل لارو سن یک به سن دو لاروی در مرحله اول از خرداد تا اواخر تیر و در مرحله دوم از اواخر شهریور لغایت آخر دی ماه می باشد.

لارو سن ٢

مدت زمان فعالیت لارو سن ۲ در مرحله اول از اواخر اردیبهشت لغایت اواسط شهریور و در مرحله دوم از اواخر شهریور لغایت آخر دی ماه می باشد. زمان تبدیل شدن لاروهای سن ۲ به سن ۳ در مرحله اول حدود اواخر تیر ماه لغایت اواسط مرداد و در مرحله دوم اوایل مهر تا اواخر آذر می باشد.

لارو سن ۳

مدت زمان فعالیت لارو سن ٣ حدود ۱۰-۱۱ ماه می باشد که در مرحله اول از اواخر خرداد لغایت فروردین سال بعد و در مرحله دوم از اواخر مهر لغایت تیر و یا مرداد سال بعد است. تداخل زمانی لاروهای سن ۳ در دو مرحله تفکیک آنها را مشکل می نماید. زمان تبدیل لارو سن ۳ به شفیره از اواخر فروردین تا آخر تیر یا اوایل مرداد می باشد؛ به علاوه تعداد خیلی کمی از لاروهای سن ۳ نیز قبل از زمستان (آذرماه) تبدیل به شفیره می شوند.

شفیره

مدت زمان شفیرگی حدود 15-18 روز می باشد. شفیره در عمق 30-40 سانتیمتری خاک در داخل حجره ای که لارو سن آخر از ترشحات بزاقی و خاک درست می کند، تشکیل می شود که زمان تشکیل آن از اواخر فروردین تا اوایل مرداد می باشد زمان خروج حشره کامل از مرحله شفیرگی از اواسط اردیبهشت شروع شده و تا اواسط مرداد ادامه دارد به دلیل تداخل زمانی فعالیت لاروهای سن ۳ مرحله اول و دوم شفیره های این دو مرحله نیز تداخل زمانی داشته و تفکیک آنها مشکل می باشد.

حشره کامل

حشرات کامل زمستان گذران از اواسط فروردین تا آخر خرداد و حشرات کامل حاصله از لاروهای زمستان گذران از اواخر تیر لغايت آخر آبان تخمریزی می نمایند. البته مدت زمان فعالیت حشرات کامل بعد از تخمریزی دقیقاً بررسی نشده است.

تعداد نسل در سال

مدت زمان فعالیت یک نسل کامل آفت (تخم تا حشره كامل) جمعاً ۱۵-۲۰ ماه به طول می انجامد. زمستان گذرانی آن به صورت حشره کامل و لاروهای سنین مختلف در داخل خاک می باشد. فعالیت لاروها در فصل زمستان به دلیل ویژگی اقلیمی خاص خوزستان از نظر مساعد بودن شرایط آب و هوایی ادامه داشته و احتمالاً دیاپور اجباری ندارند. به همین دلیل تغذیه و افزایش سن لاروی نیز ممکن است وجود داشته باشد؛ به طوری که در اوایل دی ماه عده ای از لاروهای سن ۲ به سن ۳ تبدیل میشوند و یا در اواسط بهمن منحنی لارو سن یک سیر نزولی و سن ۲ سیر صعودی دارد.

تغذيه حشرات کامل

خسارت عمده این آفت مربوط به تغذیه لاروها می باشد، اما حشره کامل نیز از منطقه طوقه نیشکر تغذیه کرده و ایجاد حفره ای در این محل می نماید که آثار تغذیه همراه با فضولات آفت در مدخل حفره کاملاً مشهود است. لاروهای این آفت پلی فاژ م یباشند. زیرا در مناطقی که اصلاً نیشکرکاری وجود ندارد به فراوانی یافت می شوند. به هر حال برای تعیین دامنه تغذیه ای این آفت بررسی بیشتری نیاز است.

پرواز حشره کامل

درجه حرارت هوا یکی از عوامل تعیین کننده در خروج پرواز و جلب حشرات کامل به طرف تله های نوری است.

روش های کنترل

1- انجام شخم عمیق پس از برداشت محصول با انجام این روش لاروها به سطح خاک آمده توسط پرندگان صید می شوند.

3-جمع آوری حشرات کامل با استفاده از تلههای مختلف از جمله تله های نوری.

4- استفاده از سموم گرانولی نظیر دیازینون. برای این کار ابتدا باید مقدار لازم از گرانول سم مورد نظر را در سطح مزرعه پخش کرده و سپس با انجام شخم کم عمق، کاملاً با خاک مخلوط نمود. آنگاه برای پخش سم و مخلوط شدن آن با ،خاک مزرعه باید آبیاری شود تا سم به محل فعالیت لاروها منتقل گردد.