Locusta migratoria L

این حشره در کشورهای ،ایران ،افغانستان ،بنگلادش ،تایوان ،یونان ،هند، اسرائیل، ژاپن، کره، عربستان سعودی ،مالزی پاکستان ،آذربایجان، ارمنستان ،ترکمنستان، ازبکستان، روسیه، اوکراین ،قزاقستان، فرانسه و سایر کشورهای اروپای غربی و شرقی، چین، ویتنام، یمن؛ کشورهای آفریقایی شامل آفریقای مرکزی ،مصر ،کنگو ،گابن، گامبیا، کنیا ،یمن ،ماداگاسکار، مالی، آفریقای جنوبی ،سودان، تانزانیا، زامبیا و همچنین استرالیا و نیوزیلند انتشار دارند . این حشره دارای چند زیر گونه است که هر کدام در ناحیه خاصی انتشار دارد؛ به طوری که زیر گونه Locusta nigratoria migratoria در کشورهای آسیای مرکزی ایران و کشورهای همجوار ایران، زیرگونه Locust nigratoria rossica در فرانسه، روسیه و اوکراین و سایر کشورهای اروپای غربی و زیرگونه L migratoria gallica در ازبکستان انتشار دارد. ملخ آسیایی در ازبکستان در درجه اول به مزارع گندم ارزن و نیشکر و در درجه بعدی به سایر محصولات کشاورزی خسارت وارد می نماید( ازیموو و همکاران (۱۹۹۳). فرم انفرادی ملخ آسیایی t migratoria danica در خوزستان انتشار دارد و در حال حاضر فقط در منطقه خوزستان برخی از سالها نظیر سال (۱۳۶۹) روی نیشکر ایجاد خسارت می نماید.

شکل شناسی

ملغ بالغ مهاجر به رنگ خاکستری مایل به سبز است، نرها زرد شفاف و ماده ها به رنگ قهوه ای هستند. کارن میانی پیش گرده گاهی اوقات مقعر است. بال های رویی (تگمینا) دارای تعداد زیادی لکه کوچک قهوه ای رنگ و بالهای زیری شفاف و نسبتاً متمایل به زرد می باشند. انتهای تکمینا از انتهای زانوی پاهای عقبی تجاوز می کند . ملخ های بالغ انفرادی به رنگهای متغير سبز، قهوه ای و گاهی سیاه مشاهده می شوند. اواروف با مطالعه روی رفتار و بیولوژی ملخ آسیایی ثابت کرد که این حشره دارای دو فاز کاملاً مشخص مهاجر Lm migratoria و انفرادی

L m. danica است. ابعاد بدن حشره مهاجر ماده ۴۵-۵۰ میلیمتر و نر ۵۰-۳۵ میلیمتر می باشد. تگمینای افراد ماده ۲۹-۶۱ و افراد در ۲۲/۵-۵۶ میلیمتر است بی بینکو، ۱۹۶۷ در فرم مهاجر کارن میانی صاف است و لبه عقبی پیش گرده زاویه دار نمی باشد. در تعیین فرم انفرادی اجتماعی و حد واسط اندازه مرفولوژیک و نسبت آنها از اهمیت ویژه تاکسونومیک برخوردار است البته اندازه ها بسته به منطقه انتشار فرق می کنند. یکی از این اندازه ها نسبت طول تگمینا به طول ران پای عقبی است که در ملخ آسیایی به قرار زیر است. (مرتون ۱۹۵۹)

در فرم مهاجر نر ۱/۶۳ و ماده ۱/۶۸ میلیمتر، در فرم انفرادی نر ۱/۱۲ تا ۱/۳۶ و ماده ۱/۵ تا ۱/۶۷ و حالت حد واسط نر ۱/۳۵ و ماده ۱/۳۹ میلیمتر می باشد. در فاز مهاجر L.m.migratoria پیش گرده زین اسبی، کارن میانی در نیمرخ کشیده و خط مانند و یا مقعر بوده و تگمینا بلند است. در فاز انفرادی L.m.danica پیش گرده فاقد برآمدگی شیروانی مانند بوده و کارن میانی از نیمرخ برآمده می باشد.

خسارت

ملخ آسیایی در فرم انفرادی اهمیت اقتصادی ندارد ،ولی در حالت اجتماعی فوق العاده خطرناک است. این آفت آخرین بار در سال ۱۳۲۵ مزارع بندر انزلی و آستارا را مورد حمله قرار داد و با تغذیه از برگ و خوشه برنج، خسارتی را ایجاد نمود ولی سال بعد خود به خود مورد کنترل قرار گرفت (بهداد ،۱۳۷۱ ). به هر حال تغذیه آن از روی ذرت نیز به شدت خسارتزا می باشد. در حال حاضر در منطقه خوزستان به صورت بومی و یا انفرادی یافت می شود و در برخی از سالها جمعیت قابل توجهی ایجاد می کند؛ به طوری که در سال ۱۳۶۹ در مزارع نیشکر طغیان کرد.

زیست شناسی

فرمی از ملخ آسیایی که در سال ۱۳۲۵ به سواحل شمالی حمله کرد، در موطن اصلی خود زمستان را بصورت تخم سپری می کند و دارای ۵ سن پورگی است که این دوره ٤٥ روز طول می کشد. بیشتر از گیاهان گرامینه بویژه نی و جگن تغذیه می نماید، زیرا شدیداً به آب احتیاج دارد و از هر علفی که آبدار باشد نظیر یونجه و کنف تغذیه می کند. حشرات ماده پس از جفت گیری، کنار نهرها تخم ریزی کرده و تخم ها را در داخل کپسولی خمیده که هر کدام از آنها حاوی ۵۰ تا ۱۰۰ تخم است قرار می دهند. طول هر کپسول تخم بین ۵۰ تا ۷۰ میلیمتر می باشد. حشرات ماده پشته ها را برای تخمگذاری ترجیح می دهند. ممکن است در بهار تخم ها به زیر آب بروند؛ ولی نسبت به غرقاب شدن مقاوم هستند. این آفت در موطن اصلی خود یک نسل در سال ایجاد می کند. ( اسماعیلی و همکاران (،۱۳۷۴ )ولی ملخ آسیایی که در مناطق جنوبی ایران نظیر خوزستان به صورت بومی و انفرادی یافت می شود در مزارع برنج و نیشکر در شرایط طبیعی سه نسل در سال ایجاد کرده و در شرایط مناسب و آزمایشگاهی قادر به ایجاد ۵ نسل در سال می باشد. پوره های حشرات کامل نسل اول اواخر اردیبهشت ظاهر می شوند. این آفت در شرایط آب و هوایی خوزستان فاقد دیاپوز است. درجه حرارت مناسب برای تفریخ تخم ها ۳۰ درجه سانتیگراد می باشد و در دمای ۲۰ درجه تخم ها باز نمی شوند (نارانجو و همکاران، ۱۹۹۰) رشد و نمو تخم ها، درصد بقاء و با میزان تفریخ آنها تحت تأثیر دما و رطوبت خاک و محیط طولانی یا کم می شود (آکتور (۱۹۸۸) و (۱۹۸۹) این آفت در سال های طغیانی در دهه سوم مرداد و دهه اول شهریور بیشترین خسارت را به مزارع نیشکر و برنج وارد می کند (خواجه زاده، ۱۳۸۱). فارو (۱۹۷۴) درجه ثابت دمایی نشو و نما را برای زیر گونه

L.m.migratorioides در استرالیا ٥٢٠٦ ساعت – درجه یا ۲۱۷ روز- درجه و صفر رشد را ۱۵ درجه محاسبه نموده است.

خواجه زاده و همکاران (۱۳۸۱) اثر دما و رطوبت را بر مراحل مختلف نشو و نمای این حشره در شرایط آزمایشگاهی به شرح زیر مطالعه کرده اند: در دمای ۱۵ درجه سانتیگراد تفریخی صورت نمی گیرد. در دمای حدود ۲۰ درجه سانتیگراد رشد تخم ها به تدریج افزایش یافته و تخم ها پس از ۵۶/۲۳ روز تفریخ می شوند. در دامنه دمای ۲۵-۳۷ درجه سانتیگراد، با افزایش دما نسبت رشد و نمو تخم به صورت خطی افزایش می یابد دمای مناسب تفریخ تخم ها ۳۵ درجه سانتیگراد است. در آستانه دمایی حدود ۳۰ درجه سانتیگراد نرخ رشد و نمو کاهش می یابد. شرایط مساعدی از دما طی ماههای خرداد، تیر، مرداد و شهریور به خصوص ماه های تیر و مرداد برای رشد و نمو تخم ها در خوزستان فراهم است و افزایش جمعیت طی این ماه ها هم عمدتاً ناشی از مناسب بودن شرایط دمایی می باشد . بنابراین بین دما در دامنه دمایی ۱۵-۳۵ درجه سانتیگراد و نرخ رشد و نمو یک رابطه رگرسیون خطی با همبستگی زیاد وجود دارد؛ اما با توجه به اینکه هیچ گونه رشدی در دمای بالاتر از ۴۰ درجه سانتیگراد صورت نمی گیرد برای توصیف واکنش رشدی از معادله رگرسیون غیر خطی استفاده می شود.

آنها صفر رشد فیزیولوژیک مرحله تخم را برای جمعیت L migratoria در خوزستان ۱۷/۷ درجه سانتیگراد تعیین کرده اند. بنا به عقیده تاناكا (١٩٩٤) عرض جغرافیایی و ارتفاع از سطح دریای آزاد از مهمترین عوامل در بروز تفاوت در صفر رشد فیزیولوژیک تخم این گونه در سطح دنیا می باشد. در طول ماه های زمستان (دمای پایین تر از ۱۷/۷ درجه سانتیگراد) فعالیت این حشره متوقف شده و در عمل امکان حضور آن در طبیعت وجود ندارد؛ ولی در ماههای تیر، مرداد و شهریور چون دما مساعد است، تفریخ تخم ها و افزایش جمعیت بطور مرتب صورت می گیرد. بر این اساس در ماه فروردین به علت بالا بودن نسبی دما (۲۰ درجه سانتیگراد) فقط درصد کمی از تخمهای بالایی کپسول در دهه سوم فروردین تفریخ شده و بقیه تخم های کپسول نیز بعد از جذب مقدار گرمای مورد نیاز در روزهای بعد تفریخ می شوند. متوسط ثابت دما در دامنه دمایی ۲۰-۳۶/۹ درجه سانتیگراد برای تبدیل به پوره سن یک ۳۸۲۲/۳۸۸۹۷۷/۲۰۰ ساعت – درجه یا ۲۰۱ درجه – روز میباشد بر مبنای برآورد خواجه زاده و همکاران (۱۳۸۱) کپسول تخم حدود ۷ ماه پایانی سال را درون خاک سپری می کند.

بر اساس بررسی های خواجه زاده و همکاران (۱۳۸۱) در مزارع نیشکر کشت و صنعت کارون در سالهای ۱۳۷۵-۱۳۷۸ معلوم گردید که این گونه از فروردین تا شهریور دارای ۳ نسل بوده و پاییز و زمستان را به صورت کپسول تخم درون خاک سهری می کند؛ ولی تحت شرایط کنترل شده می تواند تا ۵ نسل تولید نماید. به عبارت دیگر، انتقال کپسول های تخم از مزرعه به آزمایشگاه طی ماه های مهر و آبان، ادامه رشد و نمو و ظهور پوره ها را بدنبال خواهد داشت. بر این مبنا، آنها L.migratoria خوزستانی را یک اکوتیپ در شرایط کلیماتولوژیک زیست منطقه ای در نظر گرفتند.

طولانی ترین دوره پورگی در دمای ۲۰ درجه سانتیگراد (۴۷/۶۰روز) و کوتاه ترین آن در دمای ۳۵ درجه (۲۸/۲۲روز) و ٤٠ درجه سانتیگراد ( ۳۰/۳۲ روز) صورت می گیرد و سریعترین دوره رشد و نمو در دماهای ٣٥ تا ٤٠ درجه انجام می شود، اما درصد مرگ و میر در دمای ٤٠ درجه در بالاترین حد خود می باشد، بنابراین مطلوب ترین دمای رشد و نمو مراحل مختلف پورگی حدود ۳۵ درجه سانتیگراد است. بنابراین دمای ۳۶/۹ درجه سانتیگراد با حداکثر نرخ رشد، کمترین درصد مرگ و میر و حداقل دوره رشد و نمو، بهترین شرایط دمایی برای افزایش جمعیت پوره ها می باشد. طولانی ترین دوره زندگی حشره کامل نیز در حرارت ۲۰ درجه ۱۰۸-۱۱۲ روز، و کوتاهترین آن در دمای ۳۵ درجه حدود ۴۰ روز می باشد. هرچه دمای محیط افزایش یابد دوره زندگی حشره کوتاهتر می شود.

کوتاه ترین دوره مراحل پورگی و حشره کامل که توأم با تغذیه فراوان است در ماه های تیر و مرداد بروز می کند . صفر رشد (آستانه دمایی) برای هر پنج سن پورگی ١٥/٥٤ درجه سانتیگراد و ثابت دمایی ۳۵۸۷/۲۷ – ۱۱۱۷۸/۲۲ ساعت – درجه یا ۴۵۶/۷۷ درجه – روز است متوسط ثابت دمایی یا گرمای مورد نیاز برای تکمیل مراحل نشو و نمای حشره از تخم تا ظهور حشره کامل ۶۶۶/۷۷ درجه – روز است.

هر چه دمای مؤثر رشد و نمو افزایش یابد، دوره جنینی کوتاه تر شده و زمان ظهور پوره ها سریع تر می شود. از این رو کوتاه ترین دوره رشد و نمو مربوط به ماه های خرداد تا شهریور و به خصوص تیر و مرداد می باشد.

رطوبت نقش بسیار زیادی در زنده ماندن و تفریخ تخم ها دارد؛ به طوری که به ازای افزایش ۱۰ میلی لیتر آب که معادل %۵ رطوبت در خاک است، تفریخی صورت نمی گیرد. در صورت تأمین رطوبت کافی، کپسول های تخم که با رطوبت کم زنده مانده اند، تفریخ می شوند ولی در رطوبت کم رشد و نمو تخم ها کاهش می یابد (اواروف، ١٩٦٦). با توجه به حداقل دوره جنینی و بیشترین درصد بقاء تخم بهترین میزان رطوبت برای رشد و نمو جنين تخم این گونه را ۱۵% تعیین کرده اند. عدم تفریخ تخم در رطوبت بالا به فقدان اکسیژن کافی برای رشد و نمو عادى جنين نسبت داده شده است. ( حافظ و ابراهيم ١٩٦٢). با توجه به کوتاه بودن دوره رشد و نمو و درصد بالای بقای تخم بهترین درصد رطوبت برای رشد و نمو تخم ها در دمای ۳۰ درجه سانتیگراد، رطوبت %۱۵ می باشد. خشکی نیز اثر چشمگیری در رشد و نمو تخم ها دارد. تخم هایی که در روز اول یا دوم بعد از تخم گذاری رطوبت دریافت کنند، کوتاهترین دوره رشد و نمو را دارند و طولانی ترین دوره رشد را تخم هایی خواهند داشت که ۲۰ روز بعد از تخمگذاری رطوبت دریافت نمایند. با افزایش فواصل دوره آبیاری طول دوره رشد و نمو تخم افزایش می یابد. یعنی حداقل دوره رشد و نمو تخم (۱۲/۱۶ روز ) مربوط به کپسول هایی بود که در روز اول یا دوم رطوبت کافی در اختیار داشتند و حداکثر دوره رشد و نمو تخم (۳۶/۲۴ روز) نیز مربوط به کپسول های تخمی بود که مدت ۲۰ روز رطوبت کافی دریافت نمودند. با افزایش زمان خشکی، دوره رشد و نمو تخم به مدت سه برابر افزایش می یابد . بین درصد بقای تخم و فواصل آبیاری همبستگی منفی وجود دارد یعنی هر چه دوره خشکی افزایش یابد. میزان رشد و نمو و بقای تخم کاهش می یابد. در دوره بحرانی از دست دادن رطوبت تخم ها منجر به مرگ و میر بسیار شدید تخم ها می شود. نرخ رشد و نمو درصد بقا و دوره رشد و نمو تخم و پوره ها از جمله عواملی هستند که تحت تأثير دما و خشکی و رطوبت قرار دارند در حشره شناسی ،اقتصادی شناسایی روابط دمایی – رطوبتی و تعیین آستانههای حداقل و حداکثر برای گونههای زیان آور از نظر تعیین زمان شروع فعالیت و طول دوره زندگی آن در یک منطقه از اهمیت فراوانی برخوردار است. بر اساس محاسبه صفر رشد و ثابت دمایی میتوان زمان شروع و پایان فعالیت و طول دوره زندگی آن را در مزرعه تخمین زده و با شناسایی دشمنان طبیعی مهم ،آن مدلهای پیش بینی رشد تغییرات جمعیت و اثرات متقابل میزبان – دشمن طبیعی آن را بدست آورد و با کمک گرفتن از اطلاعات هواشناسی آنها را در مدیریت تلفیقی آفت مورد استفاده قرار داد خواجه زاده و همکاران (۱۳۸۱)

دشمنان طبیعی

زنبور پارازیتوئید . Seline flavinabis یکی از دشمنان طبیعی ملخ آسیایی در خوزستان می باشد. درصد پارازیتیسم طبیعی ۵۲/۲۷-۴۴/۷۳ شدت پارازیتیسم ۵۶/۸۸-۲۶/۲ و درصد جمعیت میزبان که از بین رفته ۱۱-۲۸ در طی سالهای ۷۵-۷۸ بوده است. از خصوصیات مطلوب این پارازیتوئید واکنش مثبت به جمعیت میزبان و اختصاصی بودن آن انطباق مراحل رشدی پارازیتوئید و میزبان و حضور همه جایی آن است. علاوه بر این سایر دشمنان طبیعی مثل كنه Podapolius grassi عنکبوتهای Agrios sp مورچههای Catagliphis و مگس های Stenopogon هم با جمعیت کم از پورهها و حشرات کامل تغذیه میکنند (خواجه زاده (۱۳۸۱)