Ochsenheimeria vacculella Ficher Von Roslerstamm

O.taurella(پروانه ساله خوار غلات) از آفات مهم غلات است. این آفت اولین بار بطور رسمی توسط مقدس و همکاران (۱۳۷۴) تحت نام علمی O.taurella معرفی شد. سپس باقری و مقدس (۱۳۸۰) O.vacculella را مجدداً تعیین نام و از حيث مرفولوژی و بیواکولوژی بررسی کرده اند.

مناطق انتشار

این آفت در برا آن (جنوب شرق اصفهان)، لنجان و نجف آباد انتشار دارد. ( باقری و مقدس، 1380 )

گیاهان میزبان

غیر از گندم و جو، گونه مذکور از روی Hordeum violaceum (در داخل ساقه) و Agropyron sp ( در حال تغذیه از برگ) نیز جمع آوری شده است. در منابع خارجی گونه هایی از جنسهای Bromus ، Poa و چاودار نیز به عنوان میزبان آفت ذکر شده اند. ( باقری و مقدس ۱۳۸۰)

شکل شناسی

حشره کامل

این شب پره ها نسبتاً کوچک و باریک هستند، عرض بدن با بالهای باز در نرها ۱۱-۱۲ میلیمتر و در مادهها ۱۲ – ۱۴ میلیمتر می باشد، فرق سر پوشیده از فلسهای مو مانند طویل و باریک است که در انتها دوشاخه شده اند. فلسها در قاعده به رنگ گاهی تا سفید و در انتها قهوه ای تیره اند. پیشانی خیلی عریض و صاف است و با فلسهای پهن سفید تا قهوه ای پوشیده شده است. چشم های مرکب گرد و نسبتاً کوچک، قطر عمودی چشمها تقریباً ۰/۴ فاصله بین چشمها است. این آفت دارای یک جفت چشم ساده در کنار و بالای قاعده شاخک است . طول شاخكها تقریباً 0/4 طول بال جلو و ۲۸-۳۰ مفصلی، ساده با بند قاعده ای طویل، نسبتاً بزرگ و به طور ضعیفی با فلسهای زبر و خشن پوشیده شده و فلاژلوم نیز تقریباً صاف است. بندهای ران قهوه ای تیره و دارای نوارهایی به رنگ کاهی است. پالپ لب پایین ۳ بندی، نسبتاً کوتاه با بند دوم از یک دسته فلس بلند پوشیده که تا روی بند سوم می آید. بنابراین بند دوم خیلی بزرگتر به نظر می رسد. پالپ آرواره پایین تحلیل رفته، شامل ۲ بند کوتاه تخم مرغی شکل، گاله آی کوچک و بدون پوشش است. طول آن تقریباً برابر پالپ لب پایین می باشد. رنگ عمومی بدن قهوه ای خاکستری و منقوط به نقاط روشن است. سطح شکمی روشن تر و دارای فلسهای قهوه ای روشن بیشتری نسبت به سطح پشتی است. پاهای جلویی کوتاهتر از نصف طول پاهای میانی و فاقد مهمیز است. ساق پای میانی دارای یک جفت مهمیز انتهایی است، ساق پاهای عقبی دارای یک جفت مهمیز انتهایی و یک جفت مهمیز میانی، یک خار ستبر می باشد که معمولاً بلافاصله در بالای هر جفت مهمیز قرار گرفته است. بالها نسبتاً باریک و کناره های دو طرف آن با یکدیگر موازی می باشند. رگبندی بال ها متغیر است اما به طور تیپیک دارای ۱۰ رگبال است، تمام رگبالهای رادیال جدا از یکدیگر منشا می گیرند به جز R4 و RS که در نیمه راه خودشان با یکدیگر ساقه مشترک دارند. MI نیز معمولاً ساقه کوتاهی مشترک با 5+R4 پیدا می کند اما در بعضی نمونه ها از آنها جداست. M1+2 به طور کامل با یکدیگر جوش خورده اند، سلول ضمیمه معمولاً وجود دارد ولی فاقد CuA2 است. 14+2A در نیمه قاعده ای از یکدیگر جدا هستند.

بال عقبی در نیمه قاعده ای سفید رنگ، در نیمه انتهایی قهوه ای روشن و ریشک ها نیز قهوه ای می باشند. دارای شش یا هفت رگبال است ،M1 R5 یا کاملاً با یکدیگر جوش خورده اند و یا در نزدیکی نوک بال از یکدیگر جدا می شوند. 14+2A کاملاً با یکدیگر ادغام شده اند و یک رگ واحد را تشکیل می دهند. حلقه ششم شکم حشره از سطح پشتی به رنگ زرد کم رنگ می باشد که از مشخصات بارز آن می باشد.

تخم

تخمها بیضوی ،زردرنگ، به طول ۰/۶-۰/۸ و عرض ۰/۲۸۰/۲۲ میلیمتر می باشد.

لارو

لاروها در سنین اولیه زرد تیره، با نوارهای نه چندان مشخص روی سطح پشتی که با رشد تدريجي لاروها محو می شوند. سر و ناحیه گردن تیره رنگ، پیش گرده دارای دو ناحیه بزرگ قهوه ای تیره است که در جوانب آن قرار گرفته است. لاروهای سن آخر به رنگ زرد روشن است که علاوه بر دو ناحیه تیره پیش گرده ای، دارای یک جفت صفحه تیره روی آخرین حلقه شکمی می باشند. صفحات مخرجی ذوزنقه ای شکل و به رنگ قهوه ای روشن است. پاهای شکمی دارای ۷-۲ قلاب است ولی لاروهایی نیز دیده شده است که فاقد قلاب بوده اند حداكثر طول لاروها ۲۰۱۸ میلیمتر می باشد.

شفیره

شفیره به رنگ قهوه ای روشن تا تیره، به طول ۹-۱۲ و عرض ۲۱/۵ میلیمتر است که داخل یک پیله ابریشمی سفید رنگ ضخیم تشکیل شده و محکم به دیواره های برگ پرچم می چسبد.

 مشخصات جنیتالیای نر

آنکوس دارای دو لب است که لب جانبی به طور مشخصی لوله مخرجی را در میان گرفته است. لوله مخرجی طویل، تیره و اسکلروتینی با انتهای مدور می باشد. تكومن طويل، حاشيه قدامی آن مشخصاً به دو لب مدور تقسیم شده است که کمی طویل تر از نیمه خلفی بوده و به صورت تقسیم نشده باقی مانده است. ساکوس استوانه ای شکل و تقریباً به بلندی دریچه می باشد. بخش خارجی اندام تناسلی نسبتاً کوتاه و ستبر، کمی خمیده و طول آن تقریباً ۱/۵ برابر طول دریچه است، دارای یک جفت محفظه شاخی شکل، بزرگ و پهن که هر کدام دارای تعدادی موی طویل هستند.

مشخصات جنیتالیای ماده

تیغه پس واژینال مثلثی شکل، موقعیت استیوم کمی نامتقارن و مقداری غیر متمایل به سمت شده است. همچنین دارای یک سیگنوم منفرد و یک ناحیه اسکلروتینی تقریباً بی شکل فرورفته در قسمت خلفی اتاقک جفتگیری می باشد.

زیست شناسی

پروانه ها روز فعال هستند. حشرات بالغ در اواخر تابستان و اوایل پاییز از محل های تابستان گذرانی خود خارج شده و پس از جفتگیری، در شکاف دیوارهای گلی، کاه گلی و آجری حاشیه مزارع تخمریزی می کنند. تخم های زمستان گذران از نیمه بهمن ماه به بعد به تدریج تفریخ شده و لاروهای جوان سن اول به سطح دیوارها پخش می شوند، پس از تنیدن تار و پس از مختصر حرکتی در سطح تارها، به وسیله رشته های نازک خود را آویزان کرده و توسط جریان باد در سطح مزارع پخش می شوند. به این طریق می توانند تا شعاع چند کیلومتری پراکنده شوند ولی معمولاً حداكثر آلودگی در فاصله چند صد متری از دیوارها رخ می دهد. لاروهای سن یک آفت از اپیدرم برگ تغذیه میکنند؛ اما لاروهای سن دوم به طرف مرکز گیاه رفته، برگهای لوله شده را سوراخ کرده و وارد جوانه مرکزی می شوند که این زمان مصادف با تشکیل خوشه در گندم است. با باز شدن تاج برگ سوراخهای محل ورود لارو به صورت ردیفی روی آن دیده می شود. این از علائم بارز آلودگی مزرعه به آفت است. پس از ظهور خوشه، لاروها از قسمتهای مختلف وارد ساقه شده و شروع به تغذیه از آن می کنند .حرکت آنها در داخل ساقه می تواند از پایین به بالا یا بالعکس باشد. در مواردی نیز دیده شده که دو لارو در داخل یک ساقه و بر خلاف جهت یکدیگر مشغول فعالیت هستند. لاروها می توانند پس از آنکه یک خوشه را مورد حمله قرار دادند. با خروج از ساقه و تنیدن تار و با کمک جریان باد روی ساقه دیگری منتقل شوند و عملاً هر لارو میتواند به چند خوشه خسارت بزند. تقریباً تمام دوره لاروی در داخل ساقه و یا روی خوشه ها سپری می شود. مهمترین خسارت آفت، خشک شدن کامل ساقه و خوشه است که در اثر تغذیه مستقیم آفت از زیر خوشه رخ می دهد. خوشه های سفید شده در زمینه سبز مزرعه، به وضوح قابل رؤیت هستند. این خوشه ها از محل ورود لاروها به داخل ساقه به راحتی جدا شده و غالباً لارو يا فضولات آن در داخل ساقه دیده می شود. علاوه بر این خوشه نیز مستقیماً مورد حمله آفت قرار گرفته و گاه تا دو سوم آن توسط لاروها خورده می شود. حالت خوشه سفیدی در منطقه برا آن (اصفهان) در نیمه اول اردیبهشت ماه ایجاد می شود. لاروهای کامل از نیمه اردیبهشت ماه به بعد از بالای گره اول ساقه خارج شده و در لابلای برگها به خصوص انتهای غلاف برگ پرچم تبدیل به شفیره می شوند. مرحله شفیرگی در داخل ساقه و خوشه نیز مشاهده شده است. دوره شفیرگی ۱۰-۱۴ روز بوده و افراد بالغ معمولاً در نیمه خرداد ماه در سطح مزرعه به پرواز در می آیند و در ساعات گرم روز در سطح سایه دار دیوارها خصوصاً در ارتفاع بیش از ۱/۵ متری به استراحت می پردازند. این افراد از اواخر خرداد ماه به تدریج برای تابستان گذرانی به داخل شکاف دیوارها پناه می برند. گاهی در سطح داخلی قطعات کاه گلی جدا شده از دیوارها نیز دیده می شوند و در قطعاتی که حدود ۲۰۰ سانتیمتر مربع مساحت دارد بیش از ۱۰۰ عدد از آنها قابل شمارش است. در پایان تابستان حشرات مذکور از دیاپوز خارج شده و پس از مختصر حرکتی در سطح دیوارها، جفتگیری کرده و در همان محل تخمریزی می کنند و پس از آن می میرند زمستان گذرانی به صورت تخم در داخل شکاف دیوارها و احتمالاً در بقایا و انبارهای کاه و کلش می باشد. در این حالت لاروها پس از تشکیل، در داخل پوسته تخم، باقی مانده و تا بهار تفریخ نمی شوند. این آفت یک نسل در سال دارد. ( باقری و مقدس، ۱۳۸۰).

روش های کنترل

این حشره نیز دارای دشمنان طبیعی متعددی است به طوری که درصد قابل توجهی از لاروهای آفت، زمانی که وارد مرحله شفیرگی می شدند، توسط زنبورهایی از خانواده های Braconidae و Eulophidae پارازیته می شدند. در طی این تحقیق به شفیره هایی از آفت برخورد شده که تا ۱۲ زنبور پارازیتوئید از آن خارج شدند . همچنین تعدادی سنک شکاری Orius albidipennis و کنه Pyemotes ventricosus از داخل ساقه های محتوی لارو یا شفیره آفت به دست آمده است. تعدادی از لاروها یا شفیره های آفت نیز توسط عوامل میکروبی آلوده شده و از بین رفته بودند. پرندگان، به خصوص پرستوها از جمله عواملی بودند که در زمان ظهور حشرات بالغ ( نیمه دوم خرداد) با تغذیه از آنها جمعیت آفت را کاهش می دادند. مورچه ها و عنکبوتها نیز در طی تابستان از افراد بالغ و در زمستان از تخم ها تغذیه می نمایند. در مجموع می توان گفت به علت وجود عوامل محدود کننده مختلف جمعیت، انتقال از یک سال به سال بعد در حدی نیست که مبارزه جداگانه ای برای آن مورد نیاز باشد. ولی در صورت نیاز می توان به صورت لکه ای در موقع خروج لاروهای سن یک بر علیه آنها سمپاشی نمود. ( باقری و مقدس (،۱۳۸۰)