Syringopais temperatella Led

این آفت که در فارس کرف، در خوزستان شعله و دفک نامیده می شود، در کشورهای عربی به آن دودی، در انگلیسی مینوز برگ غلات و در قبرس سیری ویدی می گویند. این حشره در نواحی جنوب، جنوب غربی و غرب کشور انتشار دارد و از آفات گندم و جو است. در حال حاضر از آفات مهم کشورهای روسیه ،ترکیه ،لبنان ،اسرائیل ،قبرس ،عراق، سوریه، جنوب فرانسه و اسپانیا محسوب می شود. ( اقلیدی ۱۳۴۰ الف بهداد، ۱۳۷۱ جمسی و رجبی ،۱۳۸۱)

مناطق انتشار

در ایران در نواحی جنوب، جنوب غربی و غرب کشور شامل فارس ،خوزستان، چهار محال بختیاری، بوشهر ،کرمانشاه، کهکیلویه و بویر احمد لرستان و ایلام انتشار دارد و به گندم و جو و يولاف خسارت وارد می نماید. در استان خوزستان، خسارت این آفت در مزارع گندم و جو ایذه ،باغ ملک شوشتر، لالی ،مسجد سليمان و اندیمشک شدید است و همچنین در سایر مناطق استان نیز کم و بیش خسارت آن دیده می شود. ( جمسی و رجبی ،۱۳۸۱ ) به علاوه در کشورهای دیگر نظیر عراق ،اردن ،ترکیه، سوریه ،اسرائیل جنوب فرانسه، جنوب روسیه و اسپانیا نیز گسترش دارد. (سرجیو ، ۱۹۷۵؛ كويانوو و كورمن ، ۱۹۷۷؛ دوران و همکاران، ۱۹۷۹؛ ابویامن، ۱۹۷۱).

شکل شناسی

طول حشره بالغ ۵-۶ میلیمتر و عرض بدن با بالهای باز ۱۲-۱۸ میلیمتر است. ماده ها کوچکتر از افراد نر هستند. بال جلویی در نرها طویلتر و به رنگ طلایی یکدست و دارای دو لکه زرد روشن است ولی بال جلویی ماده ها دارای ۲ لکه قهوه ای می باشد. بالهای زیری تیره تا سیاه مجهز به ریشک بلند و حاشیه بال جلویی ماده ها قهوه ای است. طول لاروهای سن اول ۱ میلیمتراست. لاروها ابتدا زرد رنگ بوده و بعد قهوه ای می شوند و در آخرین سن لاروی به رنگ خاکستری مایل به زرد روشن در می آیند. طول لاروهای بالغ ۱۲-۱۸ میلیمتر است. در رنگ بدن سن آخر لاروی نقطه چین هایی به رنگ زرد لیمویی تا قهوه ای روشن بوجود می آید که این نقاط بعداً به رنگ قهوه ای مایل به قرمز در می آیند.

خسارت

مینوز برگ غلات از گندم ،جو، يولاف، يونجه وحشی ،پنیرک شبدر وحشی، کنگر وحشی و سایر علف های هرز تغذیه می کند، ولی از کنگر و پنیرک به شدت تغذیه می نماید. خسارت آفت از سالی به سال دیگر فرق می کند. لاروها از پارانشیم بین دو اپیدرم برگ ها تغذیه کرده و سبب کاهش سطح کلروفیلی و در نتیجه میزان سطح فتوسنتز کننده گیاه شده و در انبوهی بالا، مزرعه را کاملاً خشک می نمایند. این آفت در سال یک نسل دارد و حدود ٤-٤/٥ ماه از سال را در داخل دالان های لاروی فعال است. خسارت این آفت شبیه به خسارت ناشی از پاشیده شدن علف کش روی مزرعه است. بررسیهایی که در منطقه دنزلی ترکیه انجام شده نشان داده است که وقتی آلودگی به ۲۰ درصد برسد خسارت اقتصادی بوده و ارزش مبارزه شیمیایی را دارد (کایا 1975 ).ملیفروینیدس ( 1972 ) میزان خسارت این آفت را در قبرس 10-30 درصد برآورد نموده است. دوران و همکاران ( 1979 ) تاثیر منفی فعالیت این آفت را بر روی تعداد سنبله در متر مربع و کاهش وزن هزار دانه را نشان داده اند، بدین صورت که در داخل قفس نصب شده در مزارع تاثیر آفت بر روی این اجزاء به ترتیب 24/9 و 32/1 درصد و در شرایط طبیعی به ترتیب 7/63 و 3/75 درصد و همچنین کاهش محصول ئر قفس 54/8 و در شرایط طبیعی22 درصد بوده است. (ئجمسی و رجبی ، 1381 ).

آستانه زان اقتصادی این آفت بر اساس اندازه گیری طول برگ، طول دالانهای لاروی و وزن هزار دانه در مزارع دیم در تراکمهای 100، 150،200، 250 و 300 بوته در متر مربع با ضریب افزایش پنجه زنی 1/1 به ترتیب 3500، 4100 و 4700 لارو در متر مربع تعیین شده است. ( جمسی، 1380 )؛ به هر حال ظرفیت پذیرش لاروها برای هر برگ حداکثر 1/58 عدد لارو می باشد. در سال زراعی 80-1379 سطح مبارزه با این آفت در استان خوزستان بیش از 7000 هکتار بوده است. ( جمسی و همکاران، 1381 )

زیست شناسی

در ایران در برخی از سال ها، بویژه در ساله ایی که بارندگی پاییزه در نیمه دوم پاییز به صورت متوالی باشد اکثر جمعیت لاروهای در حال دیاپوز آفت از حالت دیاپوز خارج می شوند و در صورتی که در بهمن و اسفند ماه با کاهش نزولات جوی مواجه شوند، به دلیل کاهش رشد رویشی خسارت شدیدتر می شود. (جمسی و رجبی (۱۳۸۱) حشرات کامل در بهمن و اسفند در شرایطی که هنوز عده زیادی به شکل لاروی دارای فعالیت تغذیه ای هستند در خوزستان ظاهر می شوند( در مسجد سلیمان ۲۸ بهمن شوشتر ۳ اسفند و در دزفول کمی دیرتر) ولی ظهور دسته جمعی پروانه ها ممکن است از اواخر اسفند تا اوایل فروردین ماه دیده شود پروانه ها پس از ظهور در روی برگهای غلات، گلهای مختلف مثل همیشه بهار، پنیرک و به خصوص بابونه مستقر شده و از شهد آنها تغذیه می کنند پروانه ها شبها به نور جلب می شوند. فعالیت پروانه ها بیشتر در اوقات گرم روز به ویژه هنگام ظهر است ولی در مواقع باد در لابلای بوته های گندم و یا شکاف زمین بسر میبرند حشرات ماده پس از جفت گیری در داخل خاک تخم ریزی می.کنند دوره تخمگذاری آفت ۲-۲ روز است هر حشره ماده بطور متوسط ٧٤ و حداکثر ۱۲۷ عدد تخم میگذارد. دوره رشد جنینی تخمها در اواسط اسفند ۱۵-۱۶ روز و اواخر اسفند ۹-۱۰ روز است تا کنون محل دقیق تخمگذاری آن در ایران مشخص نشده است ولی در اسراییل لابلای کلوخه ها و شکاف زمین گزارش شده است .بهداد (۱۳۷۱) لاروهای سن یک پس از خارج شدن از پوسته تخم در عمق ۱۰-۳۰ سانتیمتری خاک فرورفته و پیله ای ایجاد کرده و تا اولین بارندگی پاییزه بصورت دیاپوز در داخل پیله باقی می مانند. مدت زمان دياپوز لاروها حداقل ۷ ماه بوده و خروج آنها از حالت دیاپوز با دمای محیط و رطوبت خاک در ارتباط است به طوری که اگر رطوبت خاک کمتر از ۱۰ درصد و دمای محیط ۲۰۱۹ درجه سانتیگراد باشد. لاروها به دیا پوز می روند اما اگر دمای سطح خاک تا عمق ۱ سانتیمتری به ۱۲ درجه سانتیگراد برسد از خاک بیرون می آیند و تا اسفند ماه از برگ تغذیه می کنند. آستانه رطوبتی خاک برای این حشره حدود ۲/۵ درصد تعیین شده است. ( جمسی و رجبی ،۱۳۸۱). دمای ۱۲ درجه سانتیگراد و عمق یک سانتیمتری خاک شرایط مناسب برای لاروهای سن یک است که گرمای تابستان و پائیز را تحمل کنند و اواخر پائیز شروع به رشد نمایند آثار خسارت در بهمن و اسفند بیشتر است. لاروها رطوبت دوست هستند به طوری که در رطوبت ۲۷ درصد در عمق ۷-۱۶ سانتیمتری خاک و در رطوبت ۶۵ و ۷ درصد به ترتیب در عمق ۱۷-۲۵ و ۲۶ سانتیمتری و بیشتر بسر می برند وقتی لاروهای کوچک از خاک خارج می شوند از نوک برگ وارد می شوند و معمولاً هم خروج آنها از محل دیاپوز تابع دمای خاک است به طوری که ممکن است تا ۳۰ لارو در روی یک برگ یا ۱۰۰ لارو روی یک بوته هم شمارش گردد. این آفت در سال یک نسل ایجاد می کند که ٤-٤/٥ ماه فعال بوده و ۷/۵-۸ ماه و در مواردی تا ٥٤ ماه به صورت لارو سن یک در عمق ۱۵-۳۰ سانتیمتری خاک در حالت دیاپوز باقی می ماند. (جمسی (۱۳۸۰)

روشهای کنترل

الف- زراعي

1- شخم پس از برداشت محصول: برداشت محصول در تیر و مرداد ماه بویژه اگر همراه با دیسک زدن باشد کاملاً مؤثر بوده و جمعیت آفت را کنترل می کند. به علاوه اگر زمین شخم زده شود لاروها در معرض بادهای گرم قرار گرفته و از بین می روند. در زمانی که به علت خشک بودن زمین، امکان اجرای شخم در مزارع دیم میسر نباشد، میتوان در صورت اقتصادی بودن جمعیت آفت از روشهای دیگر از جمله سمپاشی استفاده نمود (جمسی و رجبی (۱۳۸۱)

2- اجرای تناوب و یا انجام کشت دوم در یک سال زراعی می تواند در کاهش جمعیت لارو مؤثر باشد مثل کشت صیفی در زمین هایی که قبلاً در آنها گندم کاشته شده است.

3- استفاده از ارقام زودرس.

4- عدم کاشت گندم دیم در اراضی کم بازده و فقیر: زیرا این مزارع نه تنها صرفه اقتصادی ندارند بلکه کانون مناسبی برای این آفت و همچنین آفات دیگر میباشد (جمسی و رجبی (۱۳۸۱)

5- رعایت تناوب زراعی: کاشت متوالی گندم و جو و عدم رعایت تناوب زراعی از عوامل طغیان بوده است. لذا می توان با انجام تناوب در کشت، سبب کاهش جمعیت آفت گردید.

6- سوزاندن بقایای آلوده پس از برداشت: استفاده از این روش می تواند جمعیت می تواند جمعیت باقیمانده در مزرعه را قبل از ورود یا انتقال به محل زمستان گذرانی از بین ببرد. ( تلحوک، 1969).

ب- بیولوژیکی

پارازیتوئیدهای این آفت از خانواده های Chalcididae ، Breconidae و خانواده Eulophidae می باشد. Solenotus sp از خانواده Eulophidae در منطقه اهواز، بیشتر انتشار دارد. ( بهداد، 1371)

ج- شیمیایی

در مناطق آلوده به سن گندم، مبارزه ای که بر علیه پوره های سن 2 به بعد صورت می گیرد، این آفت را نیز تحت کنترل در می آورد. همچنین عظیمی و همکاران ( 1374 ) دیازینون 60% را به میزان یک در هزار توصیه کرده اند.

د- تلفیقی

برای اجرای کنترل تلفیقی، اقدامات زیر ضروری می باشد:

1- اجرای شخم بعد از برداشت محصول در تیرماه.

2-سمپاشی در مرحله 3-4 برگی و همچنین در مرحله پنجه زنی.

انجام این اقدامات، افزایش اجزای عملکرد را به همراه داشته، لذا در مزارع آلوده شخم بعد از برداشت تاثیر خوبی در کنترل آفت دارد بدین لحاظ شخم توصیه می شود و در مزارع دیم که امکان شخم میسر نباشدبا در نظر گرفتن سطح زیان اقتصادی از سم فنیتروتیون می توان بهره گیری نمود. ( جمسی و رجبی، 1381 )